Adam Łyczko
DUCHOWOŚĆ EUCHARYSTYCZNA JAKO DROGOWSKAZ DLA NADZWYCZAJNYCH SZAFARZY KOMUNII ŚWIĘTEJ

W Eucharystii mamy Jezusa, Jego odkupieńczą ofiarę, mamy Jego zmartwychwstanie, mamy dar Ducha Świętego, mamy  adorację, posłuszeństwo i uwielbienie Ojca. Jeżeli zaniedbamy Eucharystię, jak będziemy mogli zaradzić naszej nędzy? (EdE 60)
Eucharystia jest szczytem i źródłem życia duchowego, jest też fundamentem i ukoronowaniem wszelkiego rodzaju duchowości. W duchowości eucharystycznej chodzi o to, aby wewnętrzne postawy, jakie wyrabiamy sobie w czasie celebracji Mszy świętej, przenieść w życie duchowe, trzeba odsłonić znaki, obrzędy i słowa z płaszczyzny obrzędowej (Za: RE 20-31), bo właśnie one stanowią zasadnicze treści i elementy składowe duchowości eucharystycznej.

1. SŁUCHANIE JAKO OTWARCIE SIĘ NA ŁASKĘ BOGA
Aby słowo Boże dotknęło życia i je oświeciło, potrzeba trzech rzeczy: odpowiedniego przygotowania, pobożnego wysłuchania i medytacyjnego milczenia (MND 13). Przygotowanie, to także otwarcie się na natchnienie Ducha Świętego, który prowadzi nas do całej prawdy; tej, którą trzeba poznawać, lecz także do tej, którą trzeba czynić. Medytacyjne milczenie jest bardzo istotna pomocą do kontemplacji prawd, które kryją się za słowami. Milczenie wpisane zostało w powołanie człowieka wezwanego do świętości (Zwraca na to uwagę Jan Paweł II: „Wezwanie do świętości zostaje przyjęte i może być rozwijane jedynie w milczeniu i adoracji przed obliczem nieskończonej transcendencji Boga" (VC 38); „Wszyscy, wierzący i niewierzący, musza nauczyć się milczenia, które pozwoli Bogu mówić, kiedy i jak zechce, a nam rozumieć jego słowo” (Orientalne Lumene, 16). Postawy słuchania żądał Bóg już od narodu wybranego: Szema Israel - Słuchaj Izraelu (Pwt 6,4) Patriarcha Mojżesz tak mówił z łoża śmierci: I będą te słowa, która ja dziś tobie przekazuję, w sercu twoim, i będziesz je wtłaczał w pamięć swoim synom, i będziesz o nich rozmyślał siedząc w twoim domu, i idąc drogą, i kładąc się spać, i wstając (Pwt 6,7). Wsłuchiwanie się w głos Boga stanowiło od zawsze o istocie życia duchowego człowieka. Postawa słuchania oznacza otwarcie się na Boga, który przemawia przez znaki czasu. „Słowo Boże jest pierwszym źródłem wszelkiej duchowości chrześcijańskiej. Umacnia osobistą więź z żywym Bogiem oraz z Jego zbawczą i uświęcającą wolą”. Człowiek nie umie i nie chce słuchać: ani innych, ani Boga. Słuchanie pomaga poznawać i uczy samodzielnego wyboru. Człowiek nie chce jednak uznać swojej niewystarczalności, potrzeby uzupełnienia swojej wiedzy. Postawa słuchania prowadzi do posłuszeństwa i przypomina podstawową prawdę o zależności człowieka od Boga i od innych ludzi.

2. NAWRÓCENIE JAKO POSTAWA
Postulat nawrócenia występuje nie tylko na początku Mszy świętej, w akcie pokuty, ale przewija się też przez całą akcję ( w Chwała na wysokości, Baranku Boży i Panie, nie jestem godzien). Eucharystia, choć nie zastępuje spowiedzi sakramentalnej, pobudza do nawrócenia i oczyszcza serce człowieka świadomego własnej grzeszności. Wołanie o nawrócenie stanowi centrum przepowiadania Jezusa; w nawróceniu chodzi o odwrócenie się od zła, a zwrócenie ku Bogu. Nawrócenie jest zmianą kierunku. Charakteryzuje się ono trzema cechami: jest wewnętrzne, ciągłe ( długoterminowe) i dyskretne. Jako wierzący musimy pamiętać, że nie jest ono dziełem człowieka, ale darem Boga i tworzy nową szansę dobra. Bóg w swym miłosierdzi musi się najpierw zwrócić ku człowiekowi, aby ten mógł zwrócić się do Boga.  Jego miłosierdzie prowadzi do kratek konfesjonału, do pojednania z Bogiem i ludźmi. „Nie  tylko Pokuta prowadzi do Eucharystii, ale także Eucharystia do Pokuty. Kiedy bowiem uświadamiamy sobie, kim jest Ten, którego w Komunii eucharystycznej mamy przyjmować, rodzi się w nas niejako spontaniczne poczucie niegodności, rodzi się także żal za nasze grzechy potrzeba wewnętrznego oczyszczenia" (DC 7).

3. WYMIAR PAMIĄTKI EUCHARYSTYCZNEJ
Czyńcie to na moją pamiątkę! (1Kor 11,24) po słowach ustanowienia Eucharystii znajduje się modlitwa nazywana anamnezą lub pamiątką. Nie chodzi tu tylko o zwyczajne wspominanie wydarzeń z przeszłości, lecz o głoszenie cudów, jakich Bóg dokonał dla ludzi. Eucharystia w sensie specyficznym jest „pamiątką” śmierci i zmartwychwstania Pana. W niej dokonuje się pamiątka całej historii zbawienia, zapowiadanej w Starym Przymierzu. Pamiętać, znaczy tak przywoływać w sercu minione wydarzenia, jak i celebrować obecność. „Upamiętnienie” eucharystyczne, przechodząc od celebracji do naszych postaw życiowych, prowadzi nas do pamiętania o wszystkich darach otrzymanych od Boga w Chrystusie. Tylko Eucharystia, prawdziwe upamiętnienie paschalnej tajemnicy Chrystusa, zdolna jest zachować w nas żywą pamięć Jego miłości.

4. EUCHARYSTIA JAKO OFIARA
Jezus ustanawiając Eucharystię, nie ograniczył się jedynie do powiedzenia: To jest ciało moje , to jest krew moja, lecz dodał: które za was będzie wydane… która za was będzie wylana (Mt 26,28; Łk 22,19-20). Jasno wyraził, że ma to wartość ofiarniczą. Ofiara ta wciąż się uobecnia, trwając sakramentalnie w każdej wspólnocie, która ja sprawuje przez ręce kapłana. Ofiara Chrystusa i ofiara eucharystyczna są jedną ofiarą. Msza święta uobecnia ofiarę Krzyża; nie powiększa jej, niczego jej nie dodaje ani jej nie mnoży. Uobecnia nie tylko tajemnicę męki i śmierci Zbawiciela, lecz także tajemnicę zmartwychwstania. Eucharystia przez swój ścisły związek z ofiarą na Golgocie, jest ofiarą, bowiem jest ona przede wszystkim darem dla Ojca. Chrystus pragnął przyjąć duchową ofiarę Kościoła, który jest wezwany, aby składając ofiarę Chrystusa, ofiarował także samego siebie (Por EdE 12-14).  W Eucharystii ofiara Chrystusa staje się także ofiarą członków jego Ciała. Kościół prosi, aby stać się jednym ciałem i jednym duchem w Chrystusie, znakiem tego zjednoczenia jest Komunia sakramentalna. Spożywać Ciało i pić Krew Pańską znaczy zatem czynić nasze życie ofiarą miłą Bogu: przez Chrystusa i w Chrystusie. Ten ofiarniczy wymiar Eucharystii winien przeniknąć naszą codzienność. Najcenniejszym darem jest „skruszone serce, miłość Boga i bliźniego, dzięki czemu upodabniamy się do ofiary Chrystusa, który za nas wydał samego siebie, Owa tajemnica miłości, którą Jezus Chrystus okazał podczas Wieczerzy Pańskiej, umywając uczniom stopy (RS 70).

5. DZIĘKCZYNIENIE JAKO PRZEJAW UWIELBIENIA BOGA
Eucharystia (z greckiego eucharistein) przypomina o dziękczynieniu. Jezus wziął chleb, dzięki czynił, łamał i dawał go uczniom. Wydźwięk dziękczynny słychać w dialogu do Modlitwy eucharystycznej: „Dzięki składajmy Panu Bogu naszemu”, wierni odpowiadają: „Godne to i sprawiedliwe”. Początek Modlitwy eucharystycznej wyraża sens zjednoczenia na modlitwie: „Zaprawdę, godne to i sprawiedliwe, słuszne i zbawienne, abyśmy zawsze i wszędzie Tobie składali dziękczynienie, Panie, Ojcze Święty”. Formuły te wyrażają duchową postawę, w której winniśmy trwać w czasie celebracji. Eucharystia to „nie jeden  z cennych darów, ale dar największy, dar Jego dzieła zbawienia” (EdE 11). Umiejętność dziękowania za otrzymane dary jest sprawdzianem, na ile kochamy Tego, który nas obdarował. Wdzięczność jest cnotą, która uczy nas patrzeć poza siebie, do źródła, do prapoczątku darów. Eucharystia wychowuje nas także do tego, byśmy jednoczyli się z dziękczynieniem, jakie wznosi się do Boga od wszystkich wierzących w Chrystusa, a w ten sposób łączyli nasze dzięki z dziękczynieniem samego Chrystusa.

6. OBECNOŚĆ CHRYSTUSA
Chrystus jest obecny w swoim Kościele na wiele sposobów, ale pod postaciami eucharystycznymi ma charakter wyjątkowy (KKK 1373). „Stawia to Eucharystię ponad wszystkimi sakramentami i czyni z niej jakby doskonałość życia duchowego i cel, do którego zmierzają wszystkie sakramenty. W Największym Sakramencie Eucharystii są zawarte prawdziwie, rzeczywiście i substancjonalnie Ciało i Krew wraz z duszą i Bóstwem Pana naszego Jezusa Chrystusa, a więc cały Chrystus. Ta obecność nazywa się „rzeczywistą” nie z racji wyłączności, jakby inne nie były „rzeczywiste”, ale przede wszystkim dlatego, że jest substancjonalna i przez nią uobecnia się cały Chrystus, Bóg i człowiek” (KKK 1374). Naszą wiarę w rzeczywistą obecność Chrystusa wyznajemy m.in. w bezpośrednich wypowiedziach, które kierujemy do Pana po wysłuchaniu słowa Bożego: „Chwała Tobie, Chryste” , oraz przez przyjęcie Jego ciała i Krwi: „Panie, nie jestem godzien” wyrażamy ją także tonem głosu, gestami, sposobem poruszania się i całym zachowaniem. Eucharystia powinna nas prowadzić do zawołania, jakie zabrzmiało w ustach Apostołów po spotkaniu Zmartwychwstałego: Widzieliśmy Pana! (J 20,25) Przyjęcie ciała i Krwi Chrystusa jest komunią za Zmartwychwstałym. Komunia z Chrystusem pomaga nam „dostrzec” znaki Bożej obecności w świecie.

7. DOŚWIADCZENIE KOMUNII W DUCHOWOŚCI EUCHARYSTYCZNEJ
Szczególnym określeniem Eucharystii jest pojęcie „komunii”, rozumianej jako wspólnota zarówno z Bogiem, jak i wspólnota między wiernymi. Eucharystia wyraża tę wieź komunii zarówno w wymiarze niewidzialnym, jak też w wymiarze widzialnym. Komunia niewidzialna zakłada życie w łasce oraz praktykowanie cnót wiary, nadziei i miłości. Nie wystarczy wiara, ale trzeba trwać w łasce uświęcającej i w miłości, pozostając w łonie Kościoła ciałem i sercem; zachowanie niewidzialnych więzi jest ścisłym obowiązkiem moralnym chrześcijanina, który chce uczestniczyć w sposób pełny w Eucharystii, przyjmując Ciało i Krew Chrystusa. Eucharystia tworzy komunie i wychowuje do komunii (EdE 34-36.40). Bożo-ludzki klimat ułatwia właśnie duchowe zbliżenie i zjednoczenie pomiędzy ludźmi, którzy uczestniczą w Ofierze, która z kolei w Komunii świętej staje się dla nich ucztą. Pierwowzorem jest zjednoczenie Apostołów wokół Chrystusa podczas Ostatniej Wieczerzy. Zgromadzenie wszystkich w tym samym miejscu w celu sprawowania świętych misteriów  jest odpowiedzią dana Ojcu niebieskiemu, który wzywa swoje dzieci, aby zjednoczyły się z Chrystusem w miłości Ducha Świętego. Znak krzyża czyniony na początku Mszy świętej wskazuje, że Kościół jest ludem zjednoczonym w imię Trójcy . Modlitwa liturgiczna, chociaż ogarnia poszczególnych uczestników, jest zawsze sformułowana w liczbie mnogiej; przyjmowanie tych samych postaw przez uczestników ukazuje komunię między członkami jednego organizmu. Przyjęcie Eucharystii jest wejściem w głęboka komunię z Jezusem, co pozwala nam antycypować w jakiś sposób niebo na ziemi.

Bliskość, jaką urzeczywistnia się „w komunii” eucharystycznej, nie można właściwie rozumieć ani w pełni przezywać poza komunią kościelną. Jezus w Duchu Świętym buduje Kościół jako komunie i czyni nas jednym ciałem. Eucharystia jest epifanią komunii. Duchowość komunii to przede wszystkim spojrzenie utkwione w tajemnicy Trójcy Świętej, która zamieszkuje w nas i której blask należy dostrzegać także w obliczach braci żyjących wokół nas. Duchowość komunii, to także zdolność dostrzegania w drugim człowieku przede wszystkim tego, co jest w nim pozytywne, a co należy przyjąć i cenić jako dar Boży. Duchowość komunii to wreszcie umiejętność „czynienia miejsca” bratu, wzajemnego „noszenia brzemion” i odrzucania pokus egoizmu, które nieustannie nam zagrażają. Aby Eucharystia mgła przynosić oczekiwane owoce „nie może zabraknąć podstawowych warunków, przede wszystkim przebaczenia i wzajemnej miłości. Z Jezusem eucharystycznym możemy czerpać zdolność miłowania i przebaczania" (RdC 26).

8. MILCZENIE JAKO ELEMENT DUCHOWOŚCI EUCHARYSTYCZNEJ
W rytm celebracji wpisane są zatem elementy milczenia, podniesione do rangi obowiązku (Por. RS 19.54; MND 18). Zapewnia ono skupienie, modlitwę wewnętrzną i „przetrwanie” treści. Milczenie nie jest czasem straconym, lecz wyrazem gotowości do przyjęcia i odpowiedzi wobec Boga, który mówi i działa tu i teraz. Chwile milczenia przedłużamy poza celebracją, kiedy trwamy przed Najświętszym Sakramentem. Jeśli słowo nie jest zakotwiczone w milczeniu, może zmarnieć albo przemienić się w hałas, a nawet w ogłuszenie. W społeczeństwie, które żyje w coraz większym pośpiechu, niejednokrotnie ogłuszone przez hałas i rozpraszane przez sprawy ulotne, odkrycie wartości milczenia jest kwestią o znaczeniu życiowym. Dlatego uczymy się milczeć wykorzystując specyfikę doświadczenia chrześcijańskiego (SeS 13).

9. ADORACJA JAKO FORMA POSTAWY
Adoracja – to pokorne zatrzymanie się na duchowej rozmowie przed Chrystusem obecnym w Najświętszym Sakramencie; to oparcie głowy na Jego piersi i poczucie dotknięcia nieskończoną miłością jego serca (Por. EdE 35). Adoracyjne nawiedzenie Najświętszego Sakramentu  jest „dowodem wdzięczności, poręką miłości i obowiązkiem należnej czci względem Chrystusa Pana w tym że Sakramencie obecnego" (Paweł VI, Misterium fidei, 7). Eucharystia wychowuje nas do tego, by z oddaniem i z czcią adorować Tego, którego uznajemy „za Boga, za Stwórcę i Zbawiciela, za Pana i Mistrza wszystkiego, co istnieje, za nieskończona i miłosierna Miłość” (KKK 209). „Pozostawajmy długo na klęczkach przed Jezusem Chrystusem obecnym w Eucharystii, wynagradzając naszą wiarą i miłością zaniedbania, zapomnienie, a nawet zniewagi, jakich nasz Zbawiciel doznaje w tylu miejscach na świecie" (MND 18). W adoracji praktyczną pomoc niosą modlitewniki, różaniec, procesja Bożego Ciała, a nade wszystko słowo Boże. 

10. RADOŚĆ FORMĄ DUCHOWOŚCI
Istota radości chrześcijańskiej polega na duchowym uczestnictwie w radości Jezusowej. Ojciec jest Tym, który daje się synowi całkowicie i nieustannie, z radosną żarliwością i zapałem; Syn zaś jest Tym, który daje się Ojcu z radosnym i wdzięcznym podrywem w Duchu Świętym (Paweł VI, Geudete In Domino, III). Radość jest jednym z owoców Ducha Świętego (DD 56). Radość celebracji eucharystycznej rozszerza się na całą niedzielę. Chrześcijańska radość pozwala nam odkrywać radość w cierpieniu Wielkiego Piątku oczekując na radość poranka wielkanocnego/. Eucharystia uczy nas cieszyć się razem z innymi, bez zatrzymywania tylko dla siebie radości otrzymanej w darze.

11. WYMIAR MISYJNY
Misja Kościoła jest przedłużeniem misji Chrystusa. Kościół musi czerpać duchową moc dla wypełnienia swojej myśli z nieustannego uobecniania w Eucharystii ofiary Krzyża i z komunii z Ciałem i Krwią Chrystusa. „Eucharystia jawi się jako źródło i jednocześnie szczyt całej ewangelizacji, ponieważ jej celem jest zjednoczenie ludzi z Chrystusem, a w Nim z Ojcem i z Duchem Świętym (EdE 22). Stąd rozesłanie, którym kończy się celebracja eucharystyczna, nie jest po prostu zamknięciem posiedzenia czy ogłoszeniem kresu akcji liturgicznej: błogosławieństwo, przypomina nam, że wychodzimy z kościoła z nakazem dawania świadectwa. Wymiar misyjny Eucharystii winien przekładać się w życiu codziennym, po wzajemnej miłości i trosce  o potrzebujących zostajemy rozpoznani jako prawdziwi uczniowie Chrystusa. Dlatego Eucharystia bywa nazywana też chlebem misji. Zapowiedzią tego określenia jest chleb który otrzymał Eliasz, aby do końca spełnił swoją misji, bez poddania się trudnością drogi: mocą tego pożywienia szedł  czterdzieści dni i czterdzieści nocy aż do Bożej Góry Toreb (Krl 18,8.). Misja polega na wiarygodnym wprowadzeniu Chrystusa we wszystkie dziedziny życia.

ZAKOŃCZENIE
Sakralna Godność posługi eucharystycznej. „Trzeba, abyśmy wszyscy, którzy jesteśmy nadzwyczajnymi szafarzami Eucharystii, przyjrzeli się uważnie naszym czynnościom przy ołtarzu., zwłaszcza temu, jak piastujemy w naszych rękach ów Pokarm, który jest Ciałem naszego Boga i Pana; jak rozdajemy Komunie świętą. Te wszystkie czynności mają swoje znaczenie. Trzeba wystrzegać się skrupulanctwa, postępowanie nasze nie powinno nosić cech jakiegokolwiek braku poszanowania, niepotrzebnego pośpiechu, gorszącej niecierpliwości. Naszym najwyższym zaszczytem jest, że musimy stale pamiętać, że zostaliśmy wyjęci spośród ludzi i zarazem postanowieni dla ludzi" (DC 11). Jesteśmy wzywani, by zmierzyć się z ideałem komunii, który sięga dziejów apostolskich.

Bibliografia i objaśnienia

(OWMR) Mszał rzymski, Ogólne wprowadzenie do Mszału rzymskiego, trzecie wydanie wzorcowe.

Komunia święta i kult tajemnicy eucharystycznej poza Mszą świętą dostosowane do zwyczajów diecezji polskich, Katowice 1985

(DeV) Encyklika Dominum et Vivificantem, 18 maja 1986

(EdE) Encyklika Ecclesia de Eucharystia, 17 kwietnia 2003

(DC) List apostolski Dominicae Cenae, 24 lutego 1980

(MND) List apostolski Mane nobiscum Domine, 7 października 2004

(DD) List apostolski Dies Domini, 31 maja 1998

(NMI) List apostolski Novo millenio ineunte, 6 stycznia 2001

(SeS) List apostolski Spiritus et Sponsa, 4 grudnia 2003

(PDV) Adhoracja posynodalna Pastorem dabo Vobis, 25 marca 1992

(VC) Adhoracja posynodalna Vita consecrata, 25 marca 1996

Orędzie na Światowy Dzień Misyjny 2004

Paweł VI, Encyklika Misterium FIDE (3 września 1965)

Paweł VI, Adhortacja apostolska  Gaudete In Domino (9 maja 1975)

(KKK) Katechizm Kościoła katolickiego

(RS) Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, Instrukcja Redemptionis Sacramentum, 25 marca 2004

(RdC) Kongregacja Instytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego, Instrukcja Ripartire da Cisto, 19 maja 2002

(RE) Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, Rok Eucharystii. Wskazania i propozycje, 15 października 2004

XI Zwyczajne Zgromadzenia Biskupów, Instrumentum labor